ವಿಧಾನಸಭೆ ಹಾಗೂ ವಿಧಾನ ಪರಿಷತ್ ಸದಸ್ಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಇರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಅನರ್ಹತೆ ಹೊಂದುವ ಹಲವು ಕಾರಣಗಳು ಇರುತ್ತದೆ. ಹೇಗೆ ಒಬ್ಬ ವಿಧಾನಸಭೆಯ ಹಾಗೂ ವಿಧಾನ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಸದಸ್ಯ ತನ್ನ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಈ ಕೆಳಗೆ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.
-ಭಾರತೀಯ ಸಂವಿಧಾನದ ಕಲಂ 191 ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಹತೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವಿಕೆ:
- ಲಾಭದ ಹುದ್ದೆ: ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ “ಲಾಭದ ಹುದ್ದೆ” ಹೊಂದಿದ್ದರೆ, ರಾಜ್ಯ ವಿಧಾನಮಂಡಲದಿಂದ ವಿನಾಯಿತಿಯಾಗದ ಹುದ್ದೆಯಾದರೆ, ಎಂಎಲ್ಎ ಸ್ಥಾನ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು.
- ಅಸ್ವಸ್ಥ ಮಾನಸಿಕತೆ: ಕೋರ್ಟ್ ಮೂಲಕ ‘ಅಸ್ವಸ್ಥ ಮಾನಸಿಕತೆ’ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದರೆ.
- ದಿವಾಳಿತನ: ಎಂಎಲ್ಎ ತಾವು ಪಡೆಯಬಹುದಾದ ಸಾಲಗಳನ್ನು ಮರಳಿ ನೀಡಲು ಅಸಮರ್ಥರಾಗಿದ್ದರೆ.
- ಭಾರತೀಯ ನಾಗರಿಕರಲ್ಲದವರೆಂದು ಅಥವಾ ವಿದೇಶದ ನಾಗರಿಕತ್ವ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರೆ, ಅಥವಾ ವಿದೇಶಕ್ಕೆ ನಿಷ್ಠೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೆ.
- ಕಾನೂನಿನ ನಿಯಮಗಳು: ಸಂಸತ್ತಿನ ಕಾನೂನುಗಳಲ್ಲಿ ಹೊರಡಿಸಿದ ಯಾವುದೇ ನಿಯಮಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅನರ್ಹರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದರೆ.
-ಪಕ್ಷಾಂತರ ವಿರೋಧಿ ಕಾನೂನು ( ಹತ್ತನೇ ಅನುಸೂಚಿ ):
- ತಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷದ ಸದಸ್ಯತ್ವವನ್ನು ಸ್ವಯಂ ತ್ಯಜಿಸಿದರೆ ಅಥವಾ ಪಕ್ಷದ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ಮೀರಿ ಮತ ನೀಡಿದರೆ (ಪೂರ್ವ ಅನುಮತಿ ಇಲ್ಲದೆ) ಎಂಎಲ್ಎ ಸ್ಥಾನ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು.
- ಪಕ್ಷಾಂತರ ಪ್ರಕರಣಗಳ ನಿರ್ಣಯವನ್ನು ವಿಧಾನಸಭೆಯ ಸ್ಪೀಕರ್ ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ.
-ಪ್ರಜಾಪ್ರತಿನಿಧಿ ಕಾಯ್ದೆ, 1951
- ಚುನಾವಣೆಯ ಅಪರಾಧಗಳು: ತೀವ್ರ ಸಮಾಜ ವಿರೋಧಿ ಕೃತ್ಯಗಳು ಅಥವಾ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರವನ್ನು ಮಾಡಿದರೆ.
- ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ತೀರ್ಪು: ಅಪರಾಧದ ಭಾಗಿಯಾಗಿ ಕನಿಷ್ಠ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ಜೈಲು ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಗುರಿಯಾದರೆ, ಅವರ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ತಕ್ಷಣವೇ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಲಿಲಿ ಥಾಮಸ್ ವಿ. ಯೂನಿಯನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಈ ನಿಯಮವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.
- ಚುನಾವಣೆ ವೆಚ್ಚದ ಲೆಕ್ಕ: ತಮ್ಮ ಚುನಾವಣಾ ವೆಚ್ಚದ ಲೆಕ್ಕವನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ನೀಡದಿದ್ದರೆ.
ಇತರೆ ಅನರ್ಹತೆಯ ಆಧಾರಗಳು:
- ಸರ್ಕಾರದ ಹುದ್ದೆಗಳಿಂದ ವಜಾ: ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಅಥವಾ ವಿಶ್ವಾಸ ದ್ರೋಹದಿಂದ ಸರ್ಕಾರದ ಹುದ್ದೆಗಳಿಂದ ವಜಾ ಆಗಿದ್ದರೆ.
- ಸರ್ಕಾರದ ಒಪ್ಪಂದಗಳಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ: ಸರ್ಕಾರಿ ಒಪ್ಪಂದಗಳಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದರೆ ಅಥವಾ ಕನಿಷ್ಠ 25% ಸರ್ಕಾರಿ ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ದೇಶಕ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೆ.
-ಅಮಾನತು vs. ಅನರ್ಹತೆ
- ಅಮಾನತು: ಇದು ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ವಿಧಾನಸಭೆಯ ನಿಯಮ ಉಲ್ಲಂಘನೆ ಅಥವಾ ಕಾನೂನು ಶಿಸ್ತುಗಳನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಿದ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಅನರ್ಹತೆಗಿಂತ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಅನರ್ಹತೆ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ.
ಅನರ್ಹತೆಯನ್ನು ಹಿಂಪಡೆಯುವಿಕೆ: ಒಂದು ವೇಳೆ ಶಾಸಕರ ದೋಷಾರೋಪಣೆಯನ್ನು ಉನ್ನತ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ತಡೆಹಿಡಿದರೆ ಅಥವಾ ಮೇಲ್ಮನವಿಯಲ್ಲಿ ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿದರೆ, ಅವರು ತಮ್ಮ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಅಥವಾ ಮರಳಿ ಪಡೆಯಬಹುದು.
ಈ ನಿಯಮಗಳು ಜನಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳ ನೈತಿಕ ಮೌಲ್ಯಗಳ ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕರು ಭರವಸೆ ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ, ಈ ಮೂಲಕ ನಮ್ಮ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯವನ್ನು ಶುದ್ಧವಾಗಿರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.
